दीपावली (या तिहार), हिन्दू धर्मको एक अत्यन्त महत्वपूर्ण पर्व हो, जुन विशेष रूपमा प्रकाश, विजय, र आध्यात्मिक शुद्धिको प्रतीक मानिन्छ। यसको बाहिरी पक्ष झिलिमिली बत्ती, पूजा, मिठाई, र आनन्दको साथ मनाइए पनि यसको गहिरो आध्यात्मिक रहस्य पनि छ।
यहाँ शुभ दीपावली पर्वको आध्यात्मिक रहस्य (spiritual significance) विस्तारमा दिइएको छ:
यहाँ शुभ दीपावली पर्वको आध्यात्मिक रहस्य (spiritual significance) विस्तारमा दिइएको छ:
🌟 १. अन्धकारमाथि प्रकाशको विजय
दीपावलीको मुख्य सन्देश भनेको बाह्य र आन्तरिक अन्धकारको अन्त्य हो।
अन्धकार यहाँ अज्ञान, लोभ, अहंकार, र नकारात्मक सोचको प्रतीक हो।
प्रकाश भनेको ज्ञान, सदाचार, प्रेम, र आत्मबोध हो।
दीप जलाएर हामी आफूभित्रको अज्ञानताको अन्धकार हटाई आत्मज्ञानको प्रकाश फैलाउने सन्देश दिन्छौं।
दीपावलीको मुख्य सन्देश भनेको बाह्य र आन्तरिक अन्धकारको अन्त्य हो।
अन्धकार यहाँ अज्ञान, लोभ, अहंकार, र नकारात्मक सोचको प्रतीक हो।
प्रकाश भनेको ज्ञान, सदाचार, प्रेम, र आत्मबोध हो।
दीप जलाएर हामी आफूभित्रको अज्ञानताको अन्धकार हटाई आत्मज्ञानको प्रकाश फैलाउने सन्देश दिन्छौं।
🕉️ २. आत्मिक पुनर्जागरण र आत्मशुद्धि
दीपावलीभन्दा अघि "नरक चतुर्दशी" आउँछ, जुन नरकको प्रतीक हो। त्यसपछि "दीपावली" आउँछ, जुन आत्माको उज्यालो रूप हो।
यसले देखाउँछ कि
"हामीले पहिले आत्मा भित्रको दोष, पाप र नकारात्मकता हटाउनु पर्छ, तब मात्र प्रकाश (ज्ञान र मोक्ष) प्रवेश गर्न सक्छ।"
दीपावलीभन्दा अघि "नरक चतुर्दशी" आउँछ, जुन नरकको प्रतीक हो। त्यसपछि "दीपावली" आउँछ, जुन आत्माको उज्यालो रूप हो।
यसले देखाउँछ कि
"हामीले पहिले आत्मा भित्रको दोष, पाप र नकारात्मकता हटाउनु पर्छ, तब मात्र प्रकाश (ज्ञान र मोक्ष) प्रवेश गर्न सक्छ।"
🪔 ३. श्री लक्ष्मीको पूजा – आन्तरिक समृद्धिको आग्रह
दीपावलीमा लक्ष्मी माता (धन, समृद्धि र सौभाग्यकी देवी) को पूजा गरिन्छ।
तर यो केवल भौतिक धन मात्र होइन,
"आध्यात्मिक धन", जस्तो कि करुणा, प्रेम, धैर्य, र सहिष्णुता प्राप्त गर्ने अवसर पनि हो।
श्री लक्ष्मी त्यो मनमा वास गर्छिन् जहाँ शुद्धता, श्रम, नम्रता, र सच्चाई हुन्छ।
दीपावलीमा लक्ष्मी माता (धन, समृद्धि र सौभाग्यकी देवी) को पूजा गरिन्छ।
तर यो केवल भौतिक धन मात्र होइन,
"आध्यात्मिक धन", जस्तो कि करुणा, प्रेम, धैर्य, र सहिष्णुता प्राप्त गर्ने अवसर पनि हो।
श्री लक्ष्मी त्यो मनमा वास गर्छिन् जहाँ शुद्धता, श्रम, नम्रता, र सच्चाई हुन्छ।
📿 ४. रामको अयोध्या फिर्ता – आत्माको घर फर्कनु
रामको १४ वर्षको वनवासपछि अयोध्या फर्कनु,
"आत्माको भ्रम (वनवास) बाट मुक्त भएर फेरि परम सत्यमा फर्कनु" को प्रतीक हो।
दीपावलीमा घर–घरमा दीप जलाएर रामको स्वागत गरिन्छ — यो आध्यात्मिक रूपमा आत्मा र ईश्वरबीचको पुनर्मिलन हो।
रामको १४ वर्षको वनवासपछि अयोध्या फर्कनु,
"आत्माको भ्रम (वनवास) बाट मुक्त भएर फेरि परम सत्यमा फर्कनु" को प्रतीक हो।
दीपावलीमा घर–घरमा दीप जलाएर रामको स्वागत गरिन्छ — यो आध्यात्मिक रूपमा आत्मा र ईश्वरबीचको पुनर्मिलन हो।
🔥 ५. दीयो – आत्माको प्रतीक
प्रत्येक दीयो आत्माको प्रतीक हो –
तेल = वासनाहरू (desires)
बत्ती = जीवन
आगो = ज्ञान
जब वासनाहरूको आहुति दिइन्छ, तब आत्मा (दीयो) ज्ञानको प्रकाश दिन्छ। यसैले हामी दीयो बालेर "आत्मप्रकाश" फैलाउने अभ्यास गर्छौं।
💫 निष्कर्षमा:
शुभ दीपावली केवल रमाइलो र सौन्दर्यको पर्व होइन,
यो आत्मा र परमात्मा बीचको सम्बन्ध, अज्ञानमाथि ज्ञानको विजय, र भौतिकताबाट आध्यात्मिकतामा रूपान्तरणको प्रतीक हो।
दीपावलीले हामिलाई सम्झाउँछ कि
"साँचो प्रकाश बाहिर होइन, भित्रको आत्मामा छ जगाउ त्यो चेतनालाई यो संसारमा महान व्यक्ति बन्नेछौ।"
प्रत्येक दीयो आत्माको प्रतीक हो –
तेल = वासनाहरू (desires)
बत्ती = जीवन
आगो = ज्ञान
जब वासनाहरूको आहुति दिइन्छ, तब आत्मा (दीयो) ज्ञानको प्रकाश दिन्छ। यसैले हामी दीयो बालेर "आत्मप्रकाश" फैलाउने अभ्यास गर्छौं।
💫 निष्कर्षमा:
शुभ दीपावली केवल रमाइलो र सौन्दर्यको पर्व होइन,
यो आत्मा र परमात्मा बीचको सम्बन्ध, अज्ञानमाथि ज्ञानको विजय, र भौतिकताबाट आध्यात्मिकतामा रूपान्तरणको प्रतीक हो।
दीपावलीले हामिलाई सम्झाउँछ कि
"साँचो प्रकाश बाहिर होइन, भित्रको आत्मामा छ जगाउ त्यो चेतनालाई यो संसारमा महान व्यक्ति बन्नेछौ।"
